Het werk van Alexandre Alexeieff

Gepriegel met pinnetjes

Je hebt ze vast wel eens zien staan in een cadeauwinkel: zo’n “minispijkerbedâ€� waarin je met je hand of een voorwerp een afdruk kunt maken. Vijf minuten speelplezier gegarandeerd. Wat echter niet iedereen weet is dat aan het speelgoed een complete filmstijl verbonden is. De reden dat bijna niemand dit weet: minder dan een handjevol filmmakers is er ooit echt mee bezig geweest. En dat is dan weer te verklaren doordat deze Pinscreen Animatie het meest arbeidsintensieve filmproces is dat je je kunt voorstellen.

De stijl begon in de jaren ’30 van de vorige eeuw toen de in Rusland geboren Alexandre Alexeieff in Frankrijk op zoek ging naar een nieuwe kunstvorm. Dat hij iets bijzonders bedacht in zijn zoektocht is een understatement: Alexeieff nam een witte, rechthoekige plaat en doorboorde die met zo’n kwart miljoen kleine pinnetjes. Door de pinnetjes op variërende hoogtes door de plaat uit te laten steken, creëerden ze met een goede lichtbron de meest uiteenlopende schaduweffecten op de witte achtergrond. En als je dan echt goed bent, dan maak je zo’n afbeelding als deze hieronder.



Alle grijstinten in dit beeld zijn dus niets minder de schaduwen van hele kleine staafjes. En alsof zo’n “schilderij" niet indrukwekkend genoeg is, maakte Alexeieff er films van. Dat het vele uren duurt voordat je op deze manier een afbeelding gemaakt hebt, moge duidelijk zijn. Tel daarbij op dat elke gefotografeerde afbeelding gelijk staat aan één filmframe en dat er vierentwintig frames in een seconde gaan. Inderdaad, een film van een minuutje maken is zo een flinke aanslag op je snipperdagen.

De Franse kunstenaar creëerde samen met Claire Parker – zijn vrouw – in dertig jaar tijd dan ook “maar" zes korte films op deze manier. Het begon met Night on Bald Mountain uit 1933 – een acht minuten durend filmpje gebaseerd op Mussorgskys compositie (die voornamelijk bekend werd als soundtrack in het laatste deel van Disneys Fantasia). Dvd-uitgaven zijn schaars en de erfgenamen zijn geen liefhebbers van Youtube, maar de verzamelaars van The Internet Archive hebben een open source download voor ons in de aanbieding.

De overlevering
Een masterclass van Alexeieff en Parker bij de "National Film Board of Canada" in augustus 1972 werd gefilmd en is inmiddels op dvd verschenen. Te zien is hoe de kunstenaar met verschillende attributen de meest uiteenlopende effecten creëert voor een bebaard publiek. Voor zover mogelijk is deze “making off" nog indrukwekkender dan de films zelf.

Alexeieff stierf in 1982, een jaar na zijn vrouw, maar begin jaren ’70 al was er een opvolger opgestaan. Jacques Drouin, verbonden aan de eerdergenoemde "National Film Board of Canada" raakte geïnspireerd door het werk van de grootmeester en hij is vandaag de dag misschien wel de enige kunstenaar die de techniek nog tot in de puntjes beheerst. Voor de amateurs zijn er inmiddels echter ook computersimulaties verkrijgbaar en voor de amateurs met heel veel tijd is er nog altijd Pin Screen, de gefilmde masterclass.

Hoe dan ook, het echte werk is uiterst schaars, en daarom alleen maar interessanter. Hoog tijd dus om het ook in Nederland eens langzaam uit het verdomhoekje te halen.