Oorlogswinter

Michiel, zoon van de burgemeester van een klein dorp, raakt onverwachts actief bij de oorlog betrokken wanneer een vriend hem vraagt een brief te bezorgen. Niet veel later worden zowel de vriend als de geadresseerde vermoord door de Duitsers. Michiel besluit de brief te openen en zodoende wordt hij naar de schuilplaats geleid van Jack, een Engelse piloot die in de bossen is neergestort. Terwijl Michiels vader de neutraliteit van zijn post probeert te bewaken, ontfermt de jongen zich over de piloot die hij op een of andere wijze veilig de IJssel over moet helpen.

Een literaire klassieker als Jan Terlouws Oorlogswinter hoor je met de nodige passie en vakmanschap te verfilmen, anders krijg je a) een rotfilm, en b) hele generaties lezers over je heen. Bij regisseur Martin Koolhoven bleek de film in goede handen. Dat het met het verhaal wel snor zat, wisten we al sinds 1972, maar ook filmisch gezien is er helemaal niets mis. De besneeuwde sets op de Veluwe, het fletse kleurenpallet, de acteurs; alles is dik in orde. En vergeten we ook het briljante improvisatie-Engels van Michiel niet.

Maar Oorlogswinter is meer de een kwalitatieve oorlogsfilm; het is ook een jongensavontuur. De achtervolgingsscènes – met paard én koets – door het bos doen soms zelfs Indiana Jones-achtig aan. Sterker nog, de hele opbouw doet soms een beetje “des Spielbergs” aan, en dat is zeker een compliment voor een avonturenfilm als deze. De opening met het neerstortende vliegtuig; de spanningsopbouw wanneer Michiel en de Engelse Jack door Duitsers geholpen worden als een wiel van hun koets loopt: alles klopt en werkt op een manier waar veel gelikte internationale producties nog iets van kunnen leren.

Ik zeg avonturenfilm, maar uiteraard heeft dit alles een serieuze ondertoon; een ondertoon die koolhoven met al zijn mooie scènes gelukkig niet uit het oog verloren is. Michiels vader wordt opgepakt, de jongen leert de grens tussen goed en kwaad aftasten, en uiteindelijk maakt de oorlog hem volwassen. De scène waarop zijn vader hem leert scheren, net voordat hij wordt opgepakt, is uiteraard oversymbolisch, maar desalniettemin goed op zijn plek in het geheel.

Oorlogswinter is een grootse verfilming van een klassiek verhaal, maar tegelijkertijd een film die zijn eigen nuchterheid en nederigheid niet vergeet. Koolhoven gaat nergens over the top en buit het serieuze onderwerp niet uit. Dat er net zoveel 60+-ers als jongeren in de zaal zaten tijdens de film, geeft wel aan dat we hier met een topfilm te maken hebben.